ΝΑΟΥΣΑ: ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

 

ΝΑΟΥΣΑ: ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

της μαθήτριας Αλεξίας Ε.

Στο πλαίσιο του μαθητικού συνεδρίου για τη Μακεδονία, θέλησα να μάθω περισσότερα για την καταστροφή της πόλης το 1822 από τους Τούρκους και για την αναγνώριση των θυμάτων της ως νεομαρτύρων. Έτσι, απευθύνθηκα  στον Καθηγητή της Πατερικής Σκέψης και της Αγιολογίας του Τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ. κ. Παναγιώτη Υφαντή, ο οποίος συμμετείχε στην Επιτροπή της Εκκλησίας που πρότεινε την επίσημη ανακήρυξη της αγιότητας των νεομαρτύρων της Νάουσας. Ο κ. Υφαντής απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις μου και τον ευχαριστώ πολύ για την ανταπόκρισή του.

 

Κύριε καθηγητά σας ευχαριστούμε πολύ

- Ποιο ήταν το καθεστώς της προεπαναστατικής Νάουσας; (είχε ειδικά προνόμια; Γιατί τα διακινδύνεψαν με την επανάσταση;)

- Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, την πόλη της Νάουσας θέτει υπό την προστασία της, η ορθόδοξη ελληνοσερβίδα Μάρα Μπράνκοβιτς, που έγινε σύζυγος του Μουράτ Β΄ και μητριά του ορφανού από μητέρα Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή. Έτσι, από νωρίς η Νάουσα απολαμβάνει μια σειρά προνομίων που της εξασφαλίζουν αυτοδιοίκηση, οικονομική, πνευματική και μορφωτική ανάπτυξη και ακμή. Τα προνόμια που έδωσε η Μάρα στη Νάουσα θα διατηρηθούν μέχρι την επανάσταση. Κάθε μελλοντική βαλιδέ χανούμ (βασιλομήτωρ) προστατεύει τη Νάουσα διορίζοντας έναν αντιπρόσωπό της στην πόλη ως βοεβόδα (πολιτικό διοικητή). Οι Ναουσαίοι διακινδύνευσαν και θυσίασαν αυτά τα προνόμια και όλα τα αγαθά, που απολάμβαναν μέχρι τότε, για ένα αγαθό πολύ ανώτερο: αυτό της ελευθερίας. Και, όπως αποδείχθηκε, εκτός από τα προνόμια, θυσίασαν ακόμη και τη ζωή τους για αυτό το ανώτερο αγαθό της ελευθερίας, όπως συνέβη και σε πολλές άλλες περιοχές της πατρίδας.

- Προσπάθησαν να απομακρύνουν τα γυναικόπαιδα πριν την πολιορκία; Τι μέτρα πήραν για να προστατεύσουν τα γυναικόπαιδα; Γιατί δεν ακολούθησαν τους πολεμιστές στην έξοδο όλα τα γυναικόπαιδα;

- Όλοι οι κάτοικοι της πόλης, κλείστηκαν πίσω από τα τείχη της, ενώ έξω από αυτά ήταν συγκεντρωμένος πολυάριθμος οθωμανικός στρατός υπό τις διαταγές του βαλή (νομάρχη) της Θεσσαλονίκης Εμπού Λουμπούτ. Μετά από λίγες μέρες, οι πολιορκητές κατάφεραν να εισέλθουν στην πόλη. Γνωρίζουμε ότι τρεις από τους πρωτεργάτες της εξέγερσης αμύνονταν με σθένος, επιτρέποντας τη φυγή πολλών γυναικόπαιδων. Έτσι, αρκετές γυναίκες και παιδιά δεν ακολούθησαν τους πολιορκούμενους στην έξοδο, γιατί είχαν ήδη διαφύγει. 

 

- Γιατί επικεντρώθηκε ο αγώνας στην περιοχή της Νάουσας;

- Η Νάουσα κήρυξε επανάσταση στις 22 Μαρτίου του 1822, στη μονή Δοβρά, ανήμερα της Κυριακής της Ορθοδοξίας, με πρωτεργάτες τους οπλαρχηγούς Αναστάσιο Καρατάσο, Αγγελή Γάτσο και τον πρόκριτο της πόλης Ζαφειράκη Θεοδοσίου Λογοθέτη. Κατόπιν, οι επαναστάτες επιχείρησαν να επιτεθούν στη Βέροια, η οποία όμως είχε προλάβει να θωρακίσει ο τουρκικός στρατός. Οι Έλληνες κατάφεραν πλήγματα στους αντιπάλους στη μονή της Δοβράς και στη συνέχεια κατέφυγαν στην Νάουσα.

 

- Προδόθηκε η έξοδος της Νάουσας όπως η έξοδος του Μεσολογγίου;

- Δεν υπάρχουν μαρτυρίες σχετικά με τη δράση κάποιου προδότη, που διευκόλυνε την είσοδο των Οθωμανών στην πολιορκούμενη πόλη. Κάποιοι θεωρούν, χωρίς όμως να το στηρίζουν σε ιστορικά στοιχεία, ότι κάποιος προδότης είχε ενημερώσει τους Οθωμανούς για την επίθεση στη Βέροια, γι’ αυτό και όταν έφτασαν εκεί οι επαναστάτες ήρθαν αντιμέτωποι με έναν πολυάριθμο στρατό.

                                 

- Περιγράψτε μας σύντομα ποια ήταν η τύχη των γυναικόπαιδων (των γυναικόπαιδων που συνελήφθησαν και τι έγινε στην Αραπίτσα;).

- Όσοι συνελήφθησαν μετά την αποτυχημένη έξοδο των πολιορκούμενων κατοίκων της Νάουσας εκτελέστηκαν δι’ αποκεφαλισμού από τους Τούρκους. Ο διοικητής του τουρκικού στρατού παρέταξε όλους τους πολίτες κατά μήκος των τειχών της πόλης και έθετε στον καθένα και την καθεμία το εξής ερώτημα: «δέχεσαι να εξισλαμισθείς για να σωθείς»; Όλοι απάντησαν αρνητικά και εκτελέστηκαν επί τόπου.

Εξήντα περίπου Ναουσαίες μεταφέρθηκαν από τον Εμπού Λουμπούτ στη Θεσσαλονίκη στις 7 Μαΐου 1822. Οι περισσότερες από αυτές πουλήθηκαν σε σκλαβοπάζαρα της Ανατολής και σε  χαρέμια. Οι υπόλοιπες, σύζυγοι οπλαρχηγών και γνωστών μαχητών, φυλακίστηκαν, και υπέστησαν σκληρά βασανιστήρια προτού θανατωθούν, από τους Τούρκους, οι οποίοι με τον τρόπο αυτό ήθελαν να ταπεινώσουν και να εκδικηθούν τους Ναουσαίους, για την επαναστατική τους δράση αλλά και για τη θαρραλέα άρνησή τους να ασπαστούν το Ισλάμ. Τέλος, αρκετές Ναουσαίες γυναίκες με τα παιδιά τους μετά την αποτυχημένη έξοδο, ακολούθησαν το παράδειγμα των γυναικών του Σουλίου. Προκειμένου να μην συλληφθούν από τους Τούρκους, πήγαν στη γέφυρα πάνω από τον καταρράκτη του ποταμού Αραπίτσα και έπεσαν στο κενό μαζί με τα παιδιά τους.

 

- Συγκρίνοντας την επιλογή των γυναικόπαιδων να πέσουν στην Αραπίτσα σε σχέση με τα γυναικόπαιδα που παραδόθηκαν στους Τούρκους και μαρτύρησαν μπορούμε να πούμε να πούμε ότι η επιλογή των πρώτων (να αυτοκτονήσουν) είναι κατακριτέα από την Εκκλησία;

- Η Εκκλησία διδάσκει πάντα την καρτερία και την υπομονή. Επίσης, διδάσκει ότι η ζωή είναι δώρο του Θεού και εκείνος αποφασίζει το τέλος της. Αυτό σημαίνει ότι η αυτοκτονία, ανεξάρτητα από το κίνητρό της, δεν είναι μια επιλογή που η Εκκλησία δέχεται, προτείνει και επαινεί. Ωστόσο, στο παρελθόν, στην περίοδο των πρώτων διωγμών κατά του χριστιανισμού (2^ος-4^ος αι.), εντοπίζουμε ελάχιστες στον αριθμό, περιπτώσεις πιστών γυναικών από την Αντιόχεια που προτίμησαν να αυτοκτονήσουν μαζί με τα παιδιά τους παρά να πέσουν στα χέρια των διωκτών τους και να ατιμασθούν. Οι γυναίκες αυτές επαινέθηκαν και προβλήθηκαν ως άγιες και παραδείγματα χριστιανικού ήθους από τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, με αποτέλεσμα να τιμώνται μέχρι σήμερα ως άγιες (παρότι άλλοι Πατέρες αντέδρασαν επικαλούμενοι την αυτοκτονία). Θεωρώ ότι οι Ναουσαίες γυναίκες εντάσσονται σε αυτή την μακρινή και ισχνή (από άποψη αριθμητική) παράδοση που επαινεί την αυτοκτονία ως διατήρηση της αγνείας.

                       

- Τιμούσαν οι Ναουσαίοι ως μάρτυρες τα γυναικόπαιδα που δολοφόνησαν οι Τούρκοι (ποια ήταν η τοπική παράδοση);

- Τα γυναικόπαιδα, όπως και όλοι μάρτυρες της εξόδου του 1822, έχουν σημαντική θέση στη συλλογική συνείδηση των σύγχρονων Ναουσαίων. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση πρόκειται για ηρωίδες και σύμβολα του επαναστατημένου έθνους που απαιτεί με το ίδιο του το αίμα την ελευθερία του.

 

- Μήπως θα έπρεπε τα θύματα των Τούρκων να τιμούνται ως εθνομάρτυρες;

Πόσο καιρό χρειάστηκε να αναγνωριστούν ως μάρτυρες και ποια ήταν η διαδικασία που ακολουθήθηκε;

- Τα θύματα των Τούρκων ανέκαθεν θεωρούνταν και τιμούνταν ως εθνομάρτυρες και σε τοπικό και σε εθνικό επίπεδο. Μαζί με την τιμή τους ως ηρώων, αναπτύχθηκε και μια ευλάβεια προς τα πρόσωπά τους, διότι προτίμησαν να παραμείνουν χριστιανοί παρά να εξισλαμισθούν για να σωθούν και να αποκτήσουν πλούσια ανταλλάγματα και περισσότερα προνόμια.

Πριν από μερικά χρόνια, ο μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας συγκέντρωσε στοιχεία που αποδεικνύουν αυτή την ευλάβεια, τον θαυμασμό και την ευγνωμοσύνη των σύγχρονων κατοίκων της πόλης απέναντι στους προγόνους τους που δεν πρόδωσαν την πίστη τους. Σε αυτά τα στοιχεία προσέθεσε όλα τα ιστορικά τεκμήρια των αιματηρών γεγονότων καθώς και μία θεολογική αξιολόγηση του μαρτυρικού τέλους αυτών των ανθρώπων. Έτσι, σχηματίστηκε ένας φάκελος που συνόδευσε το αίτημα της πόλης (κλήρου και λαού) να ανακηρυχθεί επίσημα από τη Σύνοδο της Εκκλησίας η αγιότητα των Ναουσαίων που εκτελέστηκαν κατά την έξοδο της πόλης το 1822. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε με την συνοδική απόφαση της Εκκλησίας, η οποία αναγνώρισε την αγιότητα των προσώπων και όρισε την ημέρα μνήμης τους, η οποία δεν έχει σταθερή ημερομηνία. Εορτάζεται 7 ημέρες μετά το Πάσχα κάθε έτους.

- Ξέρουμε τον ακριβή αριθμό των μαρτύρων;

- Ο αριθμός των νεομαρτύρων της Νάουσας δεν είναι ακριβής. Εικάζεται ότι φτάνει τους 1300.

 

Πατήστε τον σύνδεσμο για να ακούσετε ένα μοιρολόι για τη Νάουσα: http://imverias.blogspot.com/2014/04/blog-post_30.html#more